Verstandskiezen

• Geplaatst op 18 September 2024
• Door Elmar Luyendijk | Tandarts | Tandheelkundig Centrum Vitalis
• 0

De kiezen die het meest achterin de mond staan, noemen we verstandskiezen. Bij veel mensen komen ze scheef of niet helemaal door. Dit kan diverse problemen veroorzaken. Daarom moet een verstandskies soms getrokken worden. Wat kun je dan verwachten? En hoe draag je zelf bij aan een snelle genezing na de behandeling?

Als een verstandskies mooi doorkomt en goed te onderhouden is, kan deze een goede functie in de mond hebben. Meestal echter is een verstandskies lastig schoon te houden, waardoor plaque zich kan ophopen. Dit kan niet alleen cariës veroorzaken, maar ook zorgen voor tandvleesontsteking. Als de kies bijvoorbeeld half doorgekomen is, kan er wat tandvlees losjes overheen liggen. Zo ontstaat een ideale plek voor voedselrestjes, die een bron van infectie vormen en een tandvleesontsteking kunnen veroorzaken. Zo’n ontsteking kan zich verder uitbreiden in de kaak, met een dik gezicht als gevolg.

Risico voor de kies ernaast

De plaque en ontsteking rondom een verstandskies kunnen ook problemen opleveren voor de aangrenzende kies. Het gebied achterin de mond is immers lastig met borstel, rager of floss te bereiken, waardoor er tussen de kiezen vervelende tandvleesproblemen of gaatjes kunnen ontstaan. Als de plaque en ontsteking hier onbehandeld blijven, bestaat het risico dat niet alleen de verstandskies behandeld moet worden, maar ook de kies die ervóór ligt. Omdat de verstandskies zo ver achterin de mond ligt, kan het zijn dat een gaatje in die kies niet door de tandarts gevuld kan worden.

Wanneer breekt de verstandskies door?

De verstandskies breekt in het algemeen door bij jongeren tussen de 17 en 21 jaar, maar dat hoeft niet altijd. De kies kan ook op latere leeftijd doorbreken, niet tevoorschijn komen of niet zijn aangelegd: bij zo’n 25% van alle mensen ontbreekt één of meerdere verstandskiezen.

Advies: extractie

Als een verstandskies echt problemen oplevert, kan de tandarts adviseren om de kies eruit te halen (extractie). Dat gebeurt bij voorkeur als de kiezen volledig zijn doorgekomen. Is extractie eerder nodig – bijvoorbeeld omdat een nauwelijks doorgekomen verstandskies narigheid veroorzaakt -, dan zal de kies verwijderd worden door een kaakchirurg of een tandarts die zich hierin extra bekwaamd heeft.

Preventieve extractie

Soms kan het verstandig zijn om een verstandkies ‘preventief’ te verwijderen. Hierbij bepaalt de tandarts en/of kaakchirurg wat de risico’s zijn van het verwijderen en welke problemen er kunnen ontstaan als de verstandskies blijft zitten. Natuurlijk wordt het besluit voor een preventieve extractie altijd samen met de patiënt genomen.

De behandeling

Kom je naar de praktijk voor het verwijderen van jouw verstandskies? Je krijgt dan een kort toelichtend gesprek, eventueel wordt een röntgenfoto gemaakt en vervolgens krijg je een plaatselijke verdoving. Als de verdoving goed is ingetrokken, wordt de kies verwijderd. Soms is het hierbij nodig om een sneetje in het tandvlees te maken en/of met een boortje een beetje kaakbot weg te nemen. In sommige gevallen moet de kies in meerdere kleine fragmenten gesplitst worden.

De behandeling verloopt pijnloos, de plaatselijke verdoving schakelt het lokale pijngevoel volledig uit. Wel blijf je voelen dat er iets gebeurt, zoals een lichte druk of het eventueel trillen van een boortje.

De kies is eruit, wat nu?

Als je een gaasje in de mond hebt gekregen, moet je ongeveer een half uur de kiezen stevig op elkaar houden. Hiermee geef je extra druk op de wond, waardoor het bloeden stopt. Na een half uur mag je het gaasje eruit halen en weggooien.
Gun de wond rust. Ga er niet aan zuigen en spoel de mond op de eerste dag niet: op de plek van de wond moet een bloedstolsel kunnen ontstaan. Als er hechtingen zijn aangebracht, lossen deze vanzelf op of soms krijg je een afspraak om de hechtingen te laten verwijderen.

Pijnstillers

De verdoving zal na 2 tot 4 uur uitwerken. Heb je een pijnstiller voorgeschreven gekregen? Neem deze ongeveer één uur na de behandeling alvast in. Heb je geen pijnstiller voorgeschreven gekregen? Neem dan ongeveer één uur na de behandeling 2 tabletten paracetamol van 500 mg in. De pijnstillers werken veel effectiever als ze zijn ingewerkt voordat de pijn opkomt.

Eten

Zo lang als de verdoving niet is uitgewerkt, is het lastig om te eten of te drinken. Kijk uit met hard voedsel, hierdoor kan de wond gaan bloeden of klachten geven. Wees voorzichtig: tijdens het eten kun je op je wang of lip bijten zonder het te voelen, met alle gevolgen van dien.

Alcohol en roken

Drink geen alcohol: dit kan een nabloeding van de wond veroorzaken. Alcohol is sowieso niet aan te raden in combinatie met medicijnen. Ook roken vertraagt het genezingsproces en kan ervoor zorgen dat de pijn erger wordt. Liever niet dus.

Mondverzorging

Voor een snelle en goede wondgenezing is het belangrijk om de mond goed schoon te houden. Dit kun je bereiken door normaal te poetsen, dat kan ook met een elektrische tandenborstel. Wees wel voorzichtig in de buurt van de wond.
Gebruik je normaal gesproken een mondspoelmiddel? Doe dit niet op de dag van de behandeling: dit kan nabloeden veroorzaken.
Vanaf de dag nà de behandeling kun je de mond na iedere maaltijd spoelen met een mondspoelmiddel, bijvoorbeeld van het merk Curasept Perio Pro (met Hyaluronzuur).

Misschien heb je een plastic reinigingsspuitje meegekregen, om de holte waar de kies gezeten heeft goed te kunnen uitspuiten. Gebruik hiervoor een oplossing van 1 mespuntje keukenzout op 1 kopje gekookt (en afgekoeld) leidingwater.

Sporten

Na de verwijdering van een verstandskies raden wij aan om 2-3 dagen niet te sporten. Wil je desondanks toch sporten, doe dit dan op een lage intensiteit.

Mogelijke risico’s

Het verwijderen van verstandskiezen is geen lichte ingreep. De ene persoon voelt de dag erna niets meer van de behandeling, een ander kan er een aantal dagen behoorlijk ziek van zijn – en kan dus niet naar werk of school. Dat is vooraf niet in te schatten, houd er rekening mee dat de situatie kan tegenvallen.

Na de extractie kunnen diverse complicaties optreden. Je kunt te maken krijgen met:

• flinke zwelling
• forse napijn
• een nabloeding
• een pijnlijk ontstoken extractiewond (alveolitis) of een vertraagde wondgenezing
• een dik gezicht (abces)
• een beschadiging aan de kaakzenuw (verdoofde lip of tong)
• een kaakfractuur

Zwelling

Het verwijderen van een verstandskies kan een flinke zwelling opleveren. Doordat de kaak is opgezet, kan de mond moeilijk open gaan. Eten is lastig en pijnlijk, soms kan de wond gaan ontsteken. De zwelling is na een paar dagen het grootst en zal daarna langzaam minder erg worden. Het kan enkele weken duren voordat de zwelling helemaal verdwenen is. Blijft de zwelling en/of pijn aanhouden of wordt deze erger? Neem dan contact op met de praktijk voor advies.

Tip: koelen met een coolpack

De zwelling vermindert vaak door te koelen met een coolpack.
Koel 5 minuten en neem 5 minuten rust. Doe dit afwisselend gedurende 1 à 2 uur.

Beschadiging kaakzenuw

Als de verstandskies erg diep in de kaak zit, kan de kaakzenuw tijdens de ingreep beschadigd raken. Deze complicatie komt bij ongeveer 25% van de gevallen direct na de ingreep voor. De lip voelt dan tijdelijk verdoofd aan. In sommige gevallen blijft het verdoofde gevoel langer aan; na een jaar heeft slechts 1% van de patiënten nog een ‘dove’ lip. De kans op een gevoelsstoornis aan de tong is nog minder, deze bedraagt 0,1%.

Vragen of twijfel?

Heb je na de behandeling vragen of (pijn)klachten?
Neem dan contact op met de praktijk, zij adviseren je graag. Bel in ieder geval als de wond blijft bloeden of de zwelling of pijn na 3 tot 5 dagen toeneemt.

Waar komt die naam vandaan?

Omdat de verstandskies helemaal achterin de mond staat, denken sommigen dat de naam ‘verstandskies’ is afgeleid van ‘ver staand’. Dat is niet zo. De Griekse aanduiding voor deze kiezen is ‘odontias sophias’, wat ‘tanden van wijsheid’ betekent. Die benaming is een stuk logischer: de verstandskiezen komen later door dan de andere tanden en kiezen, in een periode wanneer mensen als volwassener en wijzer beschouwd worden. In het Belgisch-Nederlands is ‘wijsheidstand’ dikwijls nog de meest gangbare aanduiding.